حسین محیالدین الهی قمشهای (زاده ۱۴ دی ۱۳۱۸ خورشیدی) عارف، فیلسوف، حکیم، مدرس دانشگاه، مترجم، نویسنده، مفسر قرآن و سخنران در زمینه عرفان، ادبیات و فلسفه است و در نقاشی و خوشنویسی نیز آثاری دارد. همچنین وی به زبانهای عربی، انگلیسی و فرانسوی مسلط است.
در ادامه به چند پرسش و پاسخ از استاد می پردازیم:
۱. آیا نظریۀ تکامل را نمی توان به این صورت تعبیر کرد که ما انسانها(Homo Sapiens) ، چون به هارمونی و دانایی روی آوردیم به بقا رسیدیم (انتخاب طبیعی) و ندانستن هارمونی و دانایی به فنا می انجامد.
پاسخ: نظریۀ تکامل داروین یک فرضیه اثبات نشده است و به هیچ روی نشان سرچشمه گرفتن ما از حیوانات دیگر نیست، حفظ هارمونی ها چه در علم و هنر و چه در اخلاق شرط تکامل است.
۲. نظر شما در مورد مرگ چیست؟
پاسخ: مرگ مانند زایش مرحله ای از مراحل سیر ابدی ما در ساحت آفرینش است. پس از مرگ ظاهری تن، روح سوار بر مرکب های گوناگون، باز اطوار هستی را سیر خواهد کرد و این اطوار هیچ گاه پایان نخواهد یافت.
۳. چه راه سادهای برای خوش بینی مذهبی و دینداری به معنای واقعی برای جوانان امروزه که بسیار بدبین هستند پیشنهاد می کنید؟
پاسخ: بهترین راه، باز گشت به فطرت و پیروی از زیبایی و دانایی و نیکویی است که مورد تأیید همگان باشد. ما اگر به راه فطرت برویم هیچ گاه تأسف و حسرت نخواهیم داشت و اگر دینی را باید پیروی کنیم آن دین نیز باید با مبانی زیبایی و دانایی و نیکویی سازگار باشد.
۴. آیا کسی که پایبند به سه اصل اساسی گفتار نیک، پندار نیک، کردار نیک است هم چنان که زردتشت معتقد به آن بود نباید ترس از این داشته باشد که مغضوب خداوند شود؟
پاسخ: پیروی از اندیشۀ نیک و گفتار نیک و کردار نیک خود تبعیت از فرمان الهی است که فرمان پیروی از خیر و خوبی را او صادر کرده است.
۵. آیا زیبایی تعریف نسبی ای نیست، خیلی از زیبایی که الان توی ذهن ما تعریف شده بر اساس برداشت های اطراف ما هست، از کجا بفهمیم زیبایی واقعی چیست؟
پاسخ: زیبایی واقعی یک امر قدسی و الهی است و به هیچ روی نسبی و زمانی و مکانی نیست و نشانش آن است که خاص و عام را به خود جذب می کند و خود را به عنوان یک موجود زیبا بر کرسی می نشاند.
۶. مرز بین نقش “خدا” و “خودمان” در زندگی چیست، یا به قولی حدودی که خدا برای دخالت در اوضاع برای خودش در نظر گرفته چیست؟
پاسخ: آنچه ما می دانیم این است که آفریدۀ دست پروردگاری هستیم با هوشِ بی نهایت که رحمان و رحیم است و اگر او سرنوشتی برای ما رقم زده باشد از آن بی خبریم، اما هر کس باید آنچه را که وظیفۀ خود می شناسد بجای آورد و هیچ چیزی را منسوب به تقدیر الهی نکند، بلکه کارها را از خوب و بد به خود نسبت دهد.
۷. آیا مخلوقاتی به عنوان ارواح متعالی از آفرینش های خداوند می باشد؟
پاسخ: آنچه بشر تا کنون به یقین و از استدلال های فطری و عقلی و فلسفی و هنری داشته است هیچ یک شامل اعتقاد به این گونه ارواح نیست، خواه آن ارواح باشند و خواه نباشند ما را از آنها خبری نیست اما آدمی خود صاحب روح است که در قالبی تجسد یافته است و پس از مرگ روح او در قالب ها و مرکب های دیگری سیر خواهد کرد و می توان گفت که همۀ انسانها ارواح متعالی هستند که برای تجربۀ عالم ماده نیاز به تجسد دارند اما ورای این چیزی بر ما مکشوف نیست.
۸. چگونه عصبانیت خود را کنترل کنیم؟
پاسخ: عصبانی شدن هیچ گاه عاقلانه نیست و آدمی را به مقصودی نمی رساند و پیوسته آدمی را بدهکار می کند و نهایتاً پشیمان می شود. اما ملایمت و خلق خوش آدمی را محبوب می کند، آرامش می بخشد و زودتر به مقصود می رساند. عصبانیت از جهل ناشی می شود، باید از خود پرسید آن چیست که نمی دانم.
۹. باافراد حسود اطرافمان چگونه رفتار کنیم؟
پاسخ: با افراد حسود می توان از چاره های گوناگون بهره گرفت، در صورت امکان دوری جستن است اگر میسر نبود مدارا کردن و کمالات خود را پیش او به چشم نیاوردن و تواضع پیشه کردن و مشکلات خود را با او مشورت کردن.حسود را می توان آگاه کرد که چیزی کم ندارد اگر کمالی را به او ندادند کمالات دیگر در او هست که می تواند با همت خود او رشد کند و جایی برای حسادت نگذارد. بهترین انتقام از حسود افزودن بر کمالات خویش است.
۱۰. نظرتان در مورد ظهور امام زمان چیست؟
پاسخ: در قرآن اشارات روشنی بر حضور یا ظهور امام زمان نیافته اند، اما مولانا گفته است امام زمان ولی پاک دل و مردم دوستی است که به الهام الهی آدمیان را از جهالت برهاند:
پس امام حی قائم آن ولی است خواه از نسل عمر خواه از علی
مهدی و هادی وی است ای راه جو هم نهان و هم نشسته پیش رو